Przekroczenie 1 TW łącznej mocy zainstalowanych modułów PV na świecie, w konsekwencji gigantyczny wzrost produkcji rok do roku sprawiają, że fotowoltaika staje się jednym z kluczowych elementów na rynku dostaw energii elektrycznej. Szybki postęp powoduje jednocześnie, że rosną także nakłady zarówno na zwiększanie zarówno skali produkcji jaki i na badania naukowe.
Ich celem jest opracowanie i wdrożenie do produkcji przemysłowej coraz sprawniejszych ogniw a co za tym idzie modułów PV. Wyprodukowane moduły trafiają do różnych grup odbiorców. Inwestycje tego typu to głównie instalacje prosumenckie oraz elektrownie fotowoltaiczne. Ponadto, powoli z roku na rok, rosną inwestycje w obszarze fotowoltaiki zintegrowanej z obiektami budowlanymi (BIPV), instalacjami montowanymi na zbiornikach wodnych (floating PV) oraz modułami przeznaczonymi do agrowoltaiki (agro PV). Jak wygląda udział każdego z obszarów w rynku fotowoltaicznym dobrze pokazuje analiza zawarta w najnowszym raporcie na temat trendów w fotowoltaice - ITRPV 2023 (rys. 2).
Rys. 1. Udział różnych rodzajów instalacji pV w światowym rynku fotowoltaiki [1]
Zdecydowana większość to elektrownie i duże farmy fotowltaicze (power plant) oraz instalacji na dachach budynków. W obu przypadkach aspekty ekonomiczne proponowanych rozwiązań mają ogromne znaczenie. Dowodem na to jest chociażby (w przypadku prosumentów) realizowany w Polsce od 2019 roku program „Mój prąd”. Przed wdrożeniem tego programu zainteresowanie instalacjami fotowoltaicznymi dla gospodarstw domowych było stosunkowo niewielkie. Dopiero wprowadzenie regulacji dotyczących cen odkupu energii oraz dopłaty w wysokości 5000 zł (oraz odpis podatkowy) do pojedynczej instalacji spowodowało, że Polska znalazła się w czołówce krajów europejskich pod względem nowych instalacji prosumenckich. W ostatnim roku moc krajowych instalacji prosumenckich była już na drugim miejscu w Europie za Niemcami. Powodów takiego stanu rzeczy można doszukiwać się we wzroście świadomości ekologicznej Polaków, a także w coraz lepszym dostępie do rzetelnych informacji na temat zalet fotowoltaiki. Niewątpliwie jednak, największe znaczenie miały właśnie aspekty ekonomiczne. Fotowoltaika po prostu zaczęła się opłacać. Tym samym można przypuszczać, że jednym z najważniejszych kryteriów wyboru instalacji PV była cena. Cena na którą składają się koszty modułów, osprzętu, systemu montażowego, falowników oraz samego montażu. Niemniej tak duże upowszechnienie instalacji PV nie byłoby to możliwe bez znaczącego spadku cen i to głównie modułów PV.
W ostatnim czasie często pojawia się pytanie ze strony inwestorów, czy moduły PV będą jeszcze tańsze? Czy warto poczekać z inwestycją i liczyć na spadek cen? Czy wręcz przeciwnie, należy inwestycję rozpocząć jak najszybciej, bo wysoka inflacja oraz kłopoty z łańcuchami dostaw po pandemii tylko przyczynią się do wzrostu cen w najbliższym czasie.
Aby odpowiedzieć na to pytanie warto prześledzić, jak zmieniały się ceny ogniw i modułów na przestrzeni ostatnich lat oraz przeanalizować co składa się na ostateczną cenę modułu. Udoskonalanie procesów produkcji oraz coraz większa jej skala zawsze były motorem do spadku cen. Jest to szczególnie dobrze widoczne, gdy ceny modułów PV podawane są w przeliczeniu na jeden wat mocy modułu PV. Takie podejście ma swoje uzasadnienie, gdyż pozwala na proste i bezpośrednie porównanie jakości różnych produktów w tym także wyprodukowanych w różnych (czasem bardzo odległych) okresach.
Najczęściej analizowanymi danymi dotyczącym cen modułów w fotowoltaice jest krzywa obrazująca relację ceny za wat w odniesieniu do mocy zainstalowanych modułów PV na całym świecie na przestrzeni kilkudziesięciu lat (rys. 2).
Rys. 2. Krzywa obrazująca spadek cen modułów PV wyrażonych w dolarach na wat w odniesieniu do sumarycznej mocy modułów zainstalowanych na całym świecie. Analiza dla okresu od 1976 do 2019 roku [1].
Wykres przedstawia zmiany cen modułów w dolarach za wat. Na osi pionowej umieszczono ceny a na poziomej sumaryczną moc instalacji PV na świecie w skali logarytmicznej. Jak można zauważyć, dla każdego dwukrotnego wzrostu mocy instalacji następował 20,2 % spadek ceny. Okres jaki obejmuje swym zakresem analiza to lata 1976 do 2019. Znamiennym jest to, że analizowanym okresie ceny modułów PV (w przeliczeniu na wat) spadły aż o 99,6%. Prawdopodobnie nie ma innego generatora energii elektrycznej, którego ceny w takim okresie spadłyby tak bardzo. Dlatego też fotowoltaika
z niszowej technologii produkcji czystej energii elektrycznej stała się jednym z najważniejszych elementów rynku energii na świecie.
Można powiedzieć, że w ostatnich latach producenci przyzwyczaili nas do trendu spadkowego cen modułów PV Pozostaje pytanie gdzie jest granica tych spadków?
1. Max Roser, Wykres, Dane: Lafond et al. (2017) i baza danych IRENA. Krzywa uczenia na podstawie danych z La Tour et al. (2013).
